‘किबी जोन’ बन्दै सिन्धुपाल्चोक

सिन्धुपाल्चोक । सिन्धुपाल्चोकका किसान किवीखेतीतर्फ आकर्षित हुन थालेका छन् । किवीखेतीमा किसानको आकर्षण बढेपछि कृषि ज्ञान केन्द्र धुलिखेलले सिन्धुपाल्चोकलाई ‘किवी जोन’ बनाउने तयारी गरेको छ ।

‘हामीले मेलम्ची नगरपालिका–१ लाई किवीको पकेटक्षेत्रको रूपमा समेत घोषणा गरी अनुदान दिँदै आएका छौं,’ ज्ञान केन्द्रका प्रमुख तेजप्रसाद दुवाडीले भने, ‘अब जिल्लालाई नै किवी जोन बनाउने तयारी गरिएको छ ।’ पकेट क्षेत्रका अलवा जिल्लाका बतासे, कार्कीटार, थुमपाखर, जेठल र नवलपुरमा कृषि ज्ञान केन्द्रबाट गतवर्ष अनुदानमा बिरुवा वितरण गरिएको उनले बताए ।

जिल्लाका हेलम्बु, भोटेचौर र हैबुङमा गतवर्ष १ हजार ५०० टन किवी फलेको केन्द्र प्रमुख दुवाडीले जानकारी दिए । वाइन, जुसलगायत पेयपदार्थ बनाएर बजारमा लैजाने योजना भएकाले जिल्लामा किवी खेतीमा थप प्रवद्र्धन गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ । गाउँमै जुस, वाइनजस्ता पेयपदार्थ बनाउन मेशिन प्रयोगमा ल्याइएको उनले बताए । केन्द्रको अनुसार यस वर्ष जिल्लाभर २ दशमलव ५ मेट्रिक टन किवी उत्पादन हुने अनुमान छ । केन्द्रले सहयोग गर्न थालेपछि पश्चिम क्षेत्रमा पर्ने मेलम्ची नगरपालिका, हेलम्बु गाउँपालिका, चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिका, भोटेकोशी गाउँपालिकासम्मका कृषक किवीखेतीमा जुटेका छन् । राम्रो उत्पादन तथा आम्दानी हुने भएपछि कृषकले व्यावसायिक रूपमा किवीखेती गर्न थालेका हुन् । चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिका–३ को खाले र कार्कीटारका कृषकले ३५० बिरुवा लगाएर यसै वर्षबाट किवीखेतीको थालनी गरेका छन् ।

त्यस्तै भोटेचौरमा ६ वर्षअघि लगाएको किवीले उत्पादन दिन थालेको छ । दिनेशप्रसाद सिग्देलसहितका स्थानीय युवाको समूहले भोटेचौरमा ८० लाख रुपैयाँको लगानीमा २०६९ सालमा ६० रोपनी क्षेत्रमा किवीका बिरुवा लगाएको हो । ‘अहिले १ हजार २०० रोपनीमा किवी खेती भइरहेको छ,’ उनले भने, ‘वर्षेनि बढाउँदै लाने गरेका छौं ।’ यो व्यवसायले प्रत्यक्ष रूपमा वार्षिक १ हजार जनालाई रोजगारी दिइरहेको उनले बताए ।

२ करोड रुपैयाँ लगानीमा हैबुङमा पनि २२० रोपनीमा किवीका बिरुवा रोपिएका छन् । हाल दुवै ठाउँमा १ हजार ४२० रोपनीमा १६ हजार बिरुवा रोपिएको छ । बिरुवा रोप्न चार करोड लगानी गरेको उद्यमी सिग्देल बताउँछन् । गत वर्षदेखि उत्पादन हुन थालेको किवी फल व्यापारीको माग अनुसार विक्री गरिँदै आएको छ ।

शुरूमा काभ्रेको धुलिखेलबाट प्रतिबिरुवा ६०० रुपैयाँमा खरीद गरी ल्याएको र यस वर्षदेखि आफैले नर्सरी स्थापना गरी प्रतिबिरुवा २५० मा विक्री गरेको सिग्देलले बताए । त्यहाँबाटै हेलम्बुमा ५०० बिरुवा विक्री वितरणसमेत गरिसकेको छ । यस वर्षदेखि परीक्षणको रूपमा जुस उत्पादन गरिएको छ । तर आर्थिक अभावले चिस्यान केन्द्र राख्न नसकिएको उनले बताए । शुरू गरेको केही समय उत्पादन कम भएकाले निरुत्साहित भएको हैबुङ बन्जाराटोलका महलाल दुलालले सुनाए । ‘अहिले पहिलेको जस्तो बजार नपाउने र विक्री नहोला भन्ने समस्या छैन,’ उनले भने । किवीको फल लाग्न ४ देखि ५ वर्ष कुर्नुपर्ने भए पनि यसबाट राम्रो आम्दानी हुने थाहा पाएपछि अधिकांशको कृषकको चासो बढेको उनको भनाइ छ ।

भोटेचौरको हिमालयन किवी प्रालिले बिरुवा उत्पादन गरी विक्री गरिरहेकोले खेती विस्तार गर्न सजिलो भएको कृषकहरू बताउँछन् । यसका लागि ३२ जनाको कृषक समूह नै बनेको छ । ‘फर्मले राम्रो किवी उत्पादन दिन थालेपछि सबैले लगानी गर्न थाले,’ स्थानीय सुवास दुलालले भने । त्यस्तै ५ वर्षअधि भोटेकोशी गाउँपालिका–१ लिस्तीका अर्जुन सापकोटाले १० रोपनीमा लगाएको किवी फल्न थालिसकेको छ । किवीको बिरुवा रोपेको ४ वर्षदेखि फल लाग्न शुरू हुन्छ । यहाँका किसानले पहिलो चरणमा नेपाली बजारलाई नै प्राथमिकतामा राख्ने र दोस्रो चरणमा निर्यात गर्ने लक्ष्य लिएका छन् । मङ्सिरदेखि फागुनसम्म उत्पादन हुने यो फलबाट वाइन र जामजस्ता खाद्य पदार्थ पनि बनाउन सकिन्छ । किवीबाट त्यस्ता पदार्थ उत्पादन गर्न गृहकार्य शुरू भइसकेको ज्ञान केन्द्रले बताएको छ ।